Od kiedy Warszawa jest stolicą – przekrój historyczny

Stolica to pojęcie oznaczające najważniejsze miasto danego terytorium lub państwa, stanowiące siedzibę władz oraz główny ośrodek kulturowy, ekonomiczny, religijny i militarny. Obecną stolicą Polski jest Warszawa, jednak nie zawsze tak było, biorąc pod uwagę długą i burzliwą historię Polski.

Od kiedy Warszawa jest stolicą Polski? 18 marca 1596 roku król Polski Zygmunt III Waza zdecydował o przeniesieniu stolicy z Krakowa do Warszawy. Ponieważ decyzja monarchy nie była poparta żadnym aktem prawnym, przez następne stulecia to małopolska aglomeracja wciąż formalnie pozostawała stołecznym miastem Rzeczpospolitej.

Polskie stolice

Wśród historyków trwa spór, które z miast pełniło rolę pierwszej stolicy Polski: było to Gniezno, Poznań, a może Ostrów Lednicki? Nie ma wśród nich również zgody co do tego, gdzie odbył się chrzest polski: na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, czy właśnie w Ostrowie Lednickim, zlokalizowanym nieopodal Gniezna? Zwłaszcza w obliczu najnowszych odkryć archeologicznych. Wszystkie te miejsca położone są dość blisko siebie, a należy pamiętać, że w średniowieczu władcy nie posiadali stałej siedziby, natomiast funkcję stolicy pełniło miejsce ich pobytu.

Wraz z nimi podróżował również cały dwór, biskup oraz skarbiec. Po czeskich najazdach, kiedy niszczono Wielkopolskę, palono tamtejsze grody i wywożono cenne przedmioty, duże znaczenie zyskał Kraków, do którego Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę. Przez 40 lat, w okresie pomiędzy ucieczką Bolesława Śmiałego a rozbiciem dzielnicowym stolicą uważano Płock. Główne siedziby królestwa – sedes regni principales, czyli Gniezno, Poznań, Kraków, Sandomierz i Wrocław stanowiły najważniejsze miejsca kultu oraz handlu, w nich rezydowali namiestnicy książęcy. Od 1296 do 1795, czyli aż przez 499 lat, stolicą Polski był Kraków.

Warszawa stolicą Polski

Zygmunt III Waza przeniósł swoją siedzibę do Warszawy w 1596 roku. Historycy twierdzą, że było to spowodowane dwukrotnym pożarem Wawelu, dlatego król osiadł na zamku w prowincjonalnej dotychczas Warszawie na czas remontu. Przyczyniła się do tego lokalizacja Warszawy – bliżej Pomorza i Litwy oraz Szwecji (Zygmunt III Waza ubiegał się również o tron szwedzki), na głównych szlakach prowadzących na zachód Europy. Był to proces, zatem mówi się, że w 1609 lub 1611 król wraz z dworem osiadł tam na stałe. Od kiedy Warszawa jest stolicą Polski? Nie zostało to jednak potwierdzone żadnymi aktami prawnymi, dlatego de iure, czyli według prawa, Warszawa była jedynie siedzibą monarchy oraz miejscem zwoływania sejmów po zawarciu unii lubelskiej, natomiast funkcję stolicy nadal pełnił Kraków, w którym odbywały się koronacje oraz pochówku władców, aż do rozbiorów Polski. W tym okresie, kiedy Polska zniknęła z mapy na 123 lata, można mówić o istnieniu „stolic” w poszczególnych zaborach i były nimi:

• Warszawa w Księstwie Warszawskim i późniejszym Królestwie Kongresowym;
• Kraków w Wolnym Mieście Krakowie;
• Gdańsk w Wolnym Mieście Gdańsk;
• Poznań w Wielkim Księstwie Poznańskim;
• Lwów w Królestwie Galicji i Lodomerii.

Podczas II wojny światowej „stolicami” były Paryż, Angers i Londyn, czyli miasta, w których przebywał polski rząd na uchodźstwie. Wię od kiedy Warszawa jest stolicą Polski? Formalnie terminu „stolica” w dzisiejszym rozumieniu zaczęto używać dopiero w 1918, po odzyskaniu Niepodległości. Oficjalny zapis pojawił się dopiero w 1952 roku, w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Grzegorz Jankowski

Grzegorz ma 38 lat. Urodzony i wychowany w Warszawie. Miłośnik sportu, zwłaszcza piłki nożnej – oddany fan Legii Warszawa. Jego pasja do miasta przejawia się nie tylko w codziennym życiu, ale także w pracy jako architekt zieleni, gdzie dba o rozwój przestrzeni zielonych stolicy. Z entuzjazmem dzieli się swoją wiedzą i miłością do Warszawy na naszej stronie, przynosząc unikalne spojrzenie na miasto, które nosi w sercu.